Terug na die Ou Testament: Voorwoord – Adrio König

Voorwoord

Dit is een van die moeilikste boeke wat ek nog geskryf het.

Dis nie oor die stof so ingewikkeld is nie. Dis oor ek moet verskil van mense wat naby my staan, gelowiges wat die Here liefhet.

Daarom is dit deurgaans ‘n saaklike bespreking, want as gelowiges kan ons tog ook saaklik van mekaar verskil, en mekaar probeer verstaan en oortuig.

Die titel is “Terug na die Ou Testament?” Sommige sal alreeds hiervan verskil, en sê hulle is nie op pad terug nie, maar vorentoe om die wil van die Here te doen soos dit uitdruklik in die Bybel staan.

Maar soos ek dit verstaan, was die gebruike waaroor dit hier gaan, nie meer deel van die vroeë Christene se lewe nie. Dit het alreeds in die tyd van die Nuwe Testament uit hulle lewe verdwyn.

Een saak wat my baie help, is om te onthou dat Jesus in ‘n sekere sin nog heeltemal deel van die Ou Testament was. Hy het nog streng volgens die wet geleef: tempel, offers, feeste, besnydenis, Sabbat. Die werklik nuwe tyd het eers by sy kruis en opstanding gekom. Daarna het die mense wat in Jesus geglo het, vir die eerste keer as ‘n aparte groep begin optree, aanvanklik nog steeds as deel van die Joodse gemeenskap, maar gaandeweg het daar verwydering tussen hulle en die Jode gekom totdat hulle uiteindelik heeltemal ‘n eie godsdiens gehad het. 

Selfs binne hierdie nuwe geloofsgemeenskap was daar afstand en soms spanning tussen die Joodse Christene en die Christene uit die heidene. Dit het veral oor die wet en meer spesifiek oor die besnydenis gegaan (Galasiërs).

Maar uiteindelik het die “wetsvrye” Christendom heeltemal oorgeneem.

Maar dit lyk nou asof daar ‘n groep Christene is wat as ‘t ware wil terug na die wet en na die gemeente wat uit Joodse gelowiges bestaan het. Miskien sou Paulus dit nog wel toegelaat het vir Christene uit die Jode, maar vir Christene uit die heidene het hy ‘n volstrekte Nee gesê. Galasiërs 1: 6-9; 4:8-11en 5:2-4 is duidelik hieroor. In werklikheid lyk dit vir my asof hy hiermee selfs die Christene uit die Jode verbied om nog met die besnydenis voort te gaan. 

Maar die besnydenis was net die punt van die ysberg. Dis duidelik dat die Sabbat, die feeste en selfs die voedselvoorskrifte ook uit die lewe van die Christene verdwyn het (Gal 4:8-11; Kol 2:16-17), en later ook die tempel-priesters-offers (Hebreërs). 

Die boodskap van hierdie boek is dat die beweging “terug na die Ou Testament” nie pas in ‘n gemeente van Christene nie. Galasiërs, Kolossense en Hebreërs is duidelik hieroor. 

Skrywer:  Prof Adrio König

Apollos – Coen Slabber

Ek het geplant, Apollos het natgegooi, maar dit is God wat laat groei het (1 Korintiërs 3:6).

Wie is hierdie Apollos van wie Paulus hier praat? Apollos was ‘n Jood uit Aleksandrië wat tot bekering gekom het. Hy was ‘n tydgenoot van Paulus en het ‘n belangrike rol in die gemeentes van Efese en Korinte gespeel. In Aleksandrië het hy waarskynlik onder die invloed van Philo, die Joodse filosoof, gekom.

Ons lees van Apollos veral in Handelinge 18:24 – 19:1. Hy reis van Aleksandrië en kom in Efese aan – waarskynlik in die jaar 52 of 53. Hy was ‘n begaafde spreker met ‘n deeglike kennis van die Skrif. Ons lees dat hy in die leer van die Here onderrig ontvang het. Hy praat met groot geesdrif en leer ander alles  oor Jesus. Terwyl hy eendag met vrymoedigheid in die sinagoge gepreek het, hoor Priscilla en Akwila, vriende en medewerkers van Paulus, hom en nooi hom na hulle huis toe. Daar maak hulle vir hom die leer van God nog duideliker. Wat was dan die verskille tussen wat Apollos en wat Priscilla en Akwila geleer het? Dit was waarskynlik verskille oor die doop en die rol van die Heilige Gees. Ons lees dat die doop waarvan Apollos geweet het die doop van Johannes die Doper was.

Van Efese reis Apollos na Agaje. Die gelowiges in Efese gee vir hom ‘n aanbevelingsbrief. In Korinte, die hoofstad van die Romeinse provinsie van Agaje, weerlê hy kragtig en in die openbaar die Jode en bewys uit die Skrif dat Jesus die Christus is. Dit is juis deur sy werk in Korinte dat Paulus na Apollos as die een wat natgooi verwys.

Ongelukkig was daar faksievorming in die gemeente van Korinte. Daar was vier faksies: een vir Paulus, een vir Apollos, een vir Sefas en een vir Christus (1 Korintiërs 1:12). Daar is geen rede om te dink dat Apollos enigiets met hierdie faksievorming te doen gehad het nie. Ons lees later dat Paulus herhaaldelik vir Apollos versoek het om na Korinte terug te keer, maar hy wou nie: Hy sal gaan sodra die tyd vir hom geleë is (1 Korintiërs 16:12). Die enigste ander keer wat ons van Apollos in die Bybel lees is in Titus 3:13.

Hieronimus skryf dat Apollos so ontevrede was met die verdeeldheid in Korinte dat hy en die regsgeleerde, Zenas, na Kreta gaan. Die verdeling in Korinte is mettertyd geheel veral deur Paulus se briewe. Apollos het waarskynlik later na Korinte teruggekeer.

Martin Luther het geglo dat Apollos die skrywer van die Hebreër-brief was. Verskeie kerkgenootskappe (byvoorbeeld die Missouri-sinode van die Lutherse Kerk) beskou Apollos as ‘n heilige. Elke jaar op 13 Februarie word Apollos, Priscilla en Akwila herdenk.

Die feit dat Apollos in Aleksandrië grootgeword het, moes beslis ‘n invloed op hom gehad het. Philo, die Joodse filosoof, beweer daar was destyds ongeveer een miljoen Jode in Egipte – die oorgrote meerderheid in Aleksandrië. Dit was die grootse Joodse gemeenskap in die diaspora. Aleksandrië was veral bekend vir sy uitstekende biblioteek. Dit is dan ook die plek waar die Hebreeuse Ou Testament in Grieks – die Septuagint – vertaal is. Philo was ook bekend vir sy allegoriese Skrifinterpretasie. [Allegorie – sinnebeeldige voorstelling van ‘n abstrakte begrip, meestal met lewende wesens wat die abstrakte begrippe voorstel. Grieks: allos – anders ₊  agoria = sprekende].

Wat kan ons by Apollos leer?

1. 1.Apollos gebruik die plek waar hy grootgeword het om sy verstaan van die Skrif te ontwikkel. As ek ernstig is om die Skrif te bestudeer en te verstaan, moet ek alle moontlike hulpbronne tot my beskikking gebruik.
2. 2.Apollos is oop en leerbaar. Toe Priscilla en Akwila hom nader om die leer van die Here vir hom nog duideliker te maak, luister hy en pas aan. Ek weet nooit genoeg dat dit nie vir my meer nodig is om te leer nie.
3. 3.Apollos gebruik sy gawe – prediking – om die liggaam van Christus uit te bou. Elkeen van ons het ‘n gawe ontvang. Gebruik ek my gawe om die liggaam van Christus uit te bou?
4. 4.Apollos gebruik sy kennis van die Skrif om die Christelike geloof te verdedig: Hy het die Jode in die openbaar kragtig weerlê en uit die Skrif bewys dat Jesus die Christus is. Gebruik ek my kennis om ander tereg te wys as hulle van die Skrif afdwaal … in die openbaar?

Apollos, begaafde spreker, altyd bereid om nog meer te leer, is vir elkeen van ons ‘n voorbeeld om na te volg.

Skrywer: Dr Coen Slabber

Verander God van Plan? – Marius Nel

Jan vra:

1 Sam 15: 29: En ook lieg die Roem van Israel nie en Hy ken geen berou nie; want Hy is geen mens dat Hy berou sou hê nie. Dit na aanleiding van die beëindiging van die koningskap van Saul. Gen 6: 5& 6: Toe die Here sien dat die boosheid van die mense op die aarde groot was en die versinsels wat hy in sy hart bedink altyddeur net sleg was, het dit God berou dat Hy die mense op die aarde gemaak het, en daar was smart in Sy hart. Is hierdie betoning van berou en die berou ten opsigte van Saul verskillend of is dit ‘n paradoks?

Antwoord

Prof Marius Nel antwoord:

In 15:29 staan dat die Here nie van plan verander nie en Saul as koning verwerp. God het egter van plan verander; vgl 15:11 wat vertel dat Hy Saul verkies, en nou verwerp het. Hoe kan ‘n mens dié twee stellings met mekaar rym? Dit bewys dat ‘n mens nie oor God se soewereine dade wat Hy in sy alwysheid doen kan nadink sonder om in gedagte te hou dat jy met niemand minder nie as God te doen het, en dat Hy ‘n misterie is en in misterie gehul is. Ons kan nie sy optrede voorspel vanuit ons eie (uiters beperkte) perspektief nie. En ons durf nie vir Hom probeer voorskryf hoe Hy behoort op te tree nie. Die enigste manier om God te ken is om Hom te dien, wat beteken dat jy Hom ten volle vertrou.

Dieselfde geld jou verwysing na Genesis 6. Dit is mense wat iets oor God se handelinge met mense probeer sê, en oor hulle woorde struikel.

Skrywer: Prof Marius Nel

Jesus herstel Petrus in die apostelamp (21:15-23) – Francois Malan

21:15 Na die oggendete langs die houtskoolvuur (anthrakia, 21:9) spreek Jesus Petrus aan as Simon, seun van Johannes, nie met die ‘rots’naam wat Jesus hom gegee het nie (1:42; vgl. Mt 16:18).  Jesus vra drie maal vir Petrus of hy Hom liefhet, nadat Petrus langs ‘n houtskoolvuur (anthrakia, 18:18) drie maal ontken het dat hy Jesus ken en sy dissipelskap van Jesus verloën het. By hulle vorige maal saam, het Petrus oormoedig verklaar: Ek sal my lewe vir U aflê (Jn 13:37; in Mt 26:33 het hy nog gespog: al sou húlle U ook almal in die steek laat, ek sal U nooit in die steek laat nie).

Jesus vra: het jy My baie lief (agapas), meer as hulle hier? Petrus antwoord: Ja Here, U weet dat ek U liefhet (filoo soos ‘n vriend; 15:13-15).  In sy verleentheid vergelyk hy hom nie meer met sy mededissipels nie, maar werp homself op die Here en sy kennis van Petrus, dat die Here weet wat in sy hart aangaan (2:25), ten spyte daarvan dat hy gefaal het. Tot sy groot verligting aanvaar die Here hom deur hom weer aan te stel in sy diens (vgl. Lk 22:31-32). Petrus se liefde vir die Here moet blyk uit sy sorg vir die Here se kudde. Petrus wie se geloof hom gefaal het, kry die opdrag om Jesus se lammers, die swakkes in die geloof, te versorg. 

21:16 Jesus vra vir die tweede maal: Simon seun van Johannes, het jy my baie lief (agapas). Petrus antwoord weer: Ja, Here , U weet dat ek u liefhet (filoo). Die herhaling van dieselfde vraag vra rekenskap oor die egtheid van sy gehegtheid aan Jesus, nou nie in vergelyking met die ander nie, maar van hom wat hier voor Jesus staan. Petrus se antwoord steun weereens op Jesus se kennis van sy hart as bewys van sy liefde. Jesus kan sy kudde se sorg alleen opdra aan iemand wat Hom onvoorwaardelik en onwankelbaar liefhet en doen wat Hy sê (15:10).

21:17 Die derde keer vra Jesus selfs of Petrus Hom liefhet (fileis) – soos hy nou al twee maal beweer het. Petrus se selfversekerdheid van voor die gevangeneming van Jesus is daarmee heen. Petrus word bedroef  oor hierdie derde keer wat selfs sy vriendskap bevraagteken (Mat.26:75; Mk 14:72; Lk 22:61 vertel van sy droefheid direk na die haan gekraai het). Hy verwys vir sy getuienis van die egtheid van sy vriendskap na Jesus se alwetendheid – Here, U weet alles, U weet dat ek u liefhet (filoo). Die eerste opdrag was ‘laat my skape wei’ (boskoo), die tweede ‘pas my skape op’ (poimainoo), die derde is weer ‘laat my skape wei’ (boskoo). Al drie kere is daar ‘n heraanstelling van Petrus. Sy taak is om die gemeente te versorg, en die enigste vereiste daarvoor is liefde tot Jesus en Jesus se kudde. Dié liefde is ook die vereiste vir die manier waarop die volgelinge van Jesus versorg moet word.

21:18-19 Soos Jesus die dwarsbalk van sy kruis op sy nek, met sy hande daaraan vasgemaak, gedra het (19:17), so sal die soldaat, wat Petrus moet gaan kruisig, die dwarsbalk van Petrus se kruis op sy nek sit, en Petrus sal sy hande uitstrek om daaraan vasgemaak te word,  soos die Romeinse gebruik was. Die ‘ander, ’ nl. die soldaat, sal Petrus se lang jurk opbind en met sy gordel om sy middel vasmaak, sodat hy ongehinderd kan stap; die soldaat sal hom aanjaag na waar hy nie wil wees nie. So skets Johannes die kruisiging van Petrus met ‘n alledaagse beeld van iemand wat in sy jeug kan gaan waar hy wil, maar in sy ouderdom afhanklik word van ander om hom aan te trek en te lei, soms na plekke teen sy wil. Johannes beskryf dit as ‘n teken (dieselfde woord as die wondertekens wat Jesus verrig het); die betekenis van die teken is die dood waarmee Petrus God gaan verheerlik, in navolging van Jesus se dood tot verheerliking van God (12:27-28; 13:31-32; 17:1). God word verheerlik deur Christene wat hulle lewe afê vir die naam van Jesus (1 Petr.4:16). Petrus word gewys op die gevolge van sy heraanstelling as herder van Jesus se skape (21:15,17). Hy wat in 21:7 in sy vervaarde eiewilligheid nog sy eie klere aangetrek het, sal in sy ouderdom gebind word vir die Naam van Jesus, en soos die goeie herder sy lewe vir die skape aflê (10:11).

            Jesus se finale opdrag aan Petrus is: Volg My! – sonder om van Jesus af te wyk, en tot in sy dood aan die kruis (‘n onverwagte vervulling van  13:36).Toe hierdie Evangelie geskryf is, het Petrus meer as 20 jaar tevore, moontlik in 64 n.C., aan ‘n kruis in Rome gesterf, volgens die kerklike oorlewering (Eusebius II25; 311 n.C.). Die ‘geliefde dissipel’ was toe waarskynlik ook al dood (vgl. die verklaring by 21:24).

21:20-21 Om Jesus te ‘volg’ beteken nie meer om agter Hom aan te loop, soos die dissipels vir ‘n paar jaar lank gedoen het nie, maar verwys na Jesus se voortgaande werk in die wêreld deur sy volgelinge onder leiding van, en met die krag, van die Heilige Gees. Iets van die nuwe soort navolging van Jesus het Petrus reeds gesien in ‘die dissipel vir wie Jesus baie lief was’ (van wie ons reeds sedert hoofstuk 13 lees, die man aan Jesus se bors vir wie Petrus gevra het om by Jesus te vra wie die verraaier onder hulle is, wat eerste by die graf gekom het saam met Petrus, wat Jesus eerste op die strand herken het, en deur hom het Petrus na Jesus toe geswem). As die kruis Petrus se einde gaan wees, wat dan van hom?  

21:22 Jesus wys Petrus se nuuskierige vraag af oor die lieflingdissipel se toekoms. Daaroor sal die Here nog self besluit. Die vraag wat ‘n ander se toekoms sal wees is vir geen volgeling van Jesus van belang nie. Dit is in die Here se hand. Maar wat wel uiters noodsaaklik is, is dat jy, wat die besondere voorreg ontvang het om deur Jesus geroep te word om Hom te volg, die vaste besluit neem om Jesus te volg en dit jou lewe lank met toewyding uit te voer. ‘Jy’ staan met klem voorop in die kort sinnetjie: Jy, volg jy My! Die roepstem van God mag nie verdring word deur weetgierigheid oor die wil van God vir ander nie. God gebruik elke mens op ‘n unieke manier. So was die ywerige Petrus ‘n getuie vir Jesus deur sy lewe en ook deur sy marteldood (die Griekse woord vir getuie, martus, het later ‘martelaar’ geword, vir die mense wat weens hulle getuienis oor Jesus gemartel en doodgemaak is). Johannes was weer deur sy lang lewe ‘n getuie van die liefde van God, sodat hy die benaming ‘die geliefde dissipel’ gekry het, die een wat in sy lewe en geskrifte getuie was van God se liefde vir die wêreld en vir hom.  

21:23 Die vers is ‘n byvoeging deur die skrywer om die presiese woorde van Jesus  te onderstreep. Dit was skynbaar verkeerd vertolk deur die ‘geliefde dissipel’ se volgelinge, as sou Johannes bly lewe tot die wederkoms. En  nou dat hy waarskynlik al dood is, verstaan hulle nie wat aangaan nie.  Die ‘broers’ by wie die misverstand ontstaan het, verwys waarskynlik na die Johannese gemeentes. Die Here het nie gesê (v22): ‘Ek wil hê hy moet bly tot ek weer kom nie,’ maar ‘as Ek wil hê dat hy moet bly tot Ek weerkom – is dit nie jou saak nie, jy, volg jy My!.’  

Die tweede slot (21:24-25)

21:24 ‘Ons weet…’ waarskynlik is dit die skrywer se gebruiklike ‘ons’ (soos in 3:2 deur Nikodemus, in 3:11 deur Jesus; 20:2 deur Maria Magdalena) om die belangrikheid van die getuienis te onderstreep. Hierdie Evangelie is die getuienis van die ‘geliefde dissipel.’ Die skrywer wat sy getuienis opgeteken het, sê ‘ons weet dat sy getuienis (maturia) waar is.’ Hierdie Evangelie is by uitstek ‘n getuienis oor Jesus, wat gebaseer is op die getuienis van Jesus self, en oor Jesus deur die Heilige Gees, wat die ‘geliefde dissipel’ in staat gestel het om dit te glo en te begryp, en daaroor te getuig (martureoo), dit deur die eeue aan die kerk oor te dra. Daarvoor het die ‘geliefde dissipel’ ‘n gelowige en oortuigde volgeling/e (‘ons’) gebruik om dit neer te skryf, soos bv. Tertius wat Romeine vir Paulus neergeskryf het (Rom 16:22).

21:25 Soos 20:30-31 sluit 21:25 ook af met ‘n verwysing na baie ander dinge (baie tekens in 20:30) wat Jesus gedoen het. Die doel daarvan word in 20:31 aangegee: dat mense sal glo en lewe, in 21 is die skrywer beïndruk deur die omvang van die werk en lewe van Jesus. Hy gebruik ‘n hiperbool: dat die wêreld nie die boeke sou kon bevat as alles neergeskryf is nie. Wat wel waar is, is dat geen mens ten volle die evangelie, die goeie nuus van Jesus,  kan ken en begryp nie (vgl. Salomo se gebed in 1 Kon.8:27 oor die tempel, vgl. Jn 2:21 Jesus se liggaam as die ontmoetingsplek met God) – die eindige kan nie die oneindige bevat nie. Die menswording van die Woord om die hemel en die aarde en die tye te vervul met sy volheid, vol genade en waarheid (Jn1:14), bly ‘n misterie, ‘n geheimenis. Die openbaring van God in sy Woord/Seun is groter as die hele skepping wat Hy geskep het. Maar Hy het die Heilige Gees aan ons gegee om sy unieke openbaring in hierdie Evangelie te begryp, sodat elkeen wat in Jesus glo ‘n dissipel word vir wie Jesus liefhet.

Skrywer:  Prof Francois Malan