Die Groot Geloofswoordeboek: Dood en Lewe na die dood

Dood

Die woord “dood” word in die Bybel in minstens vyf bete­kenisse gebruik:

•             dood as ‘n toestand wanneer die biologiese lewe opgehou het

•             dood as ‘n bose mag

•             dood as die geestelike toestand van iemand wat nie die Here ken nie

•             dood as deel van die oorwinning van ‘n gelowige oor die sonde (dood vir die sonde)

•             dood as die ewige verderf

Die eerste twee betekenisse kry ons alreeds in die Ou Tes­ta­ment.

Eerstens dood as die beëindiging van die gewone biologiese lewe. In die Ou Testament is hierdie dood egter nooit ‘n on­skuldige saak nie. Inteendeel, dit was juis vir die gelowiges ‘n skrikwekkende bedreiging. Juis omdat iemand die Here liefhet, sien hy of sy nie kans om te sterf nie (Jes 38:1-22). Dit beteken dat die tweede betekenis van dood, dood as ‘n bose mag, van die begin af deel van die biologiese dood was. Om dood te gaan was die beëindiging van gemeenskap met die Here in ‘n totaal hooplose en uitsiglose toestand, weggeruk uit die teenwoordigheid en die mag van die Here, en uitgelewer aan die mag van die dood (Job 10:20-22; Ps 88:4-13). Hierdie uitsiglose bestaan onder die mag van die dood kon nie regtig “lewe na die dood” genoem word nie omdat ware lewe net in gemeenskap met God bestaan het.

Die dood het van die begin af hierdie bedreigende karakter. Volgens Genesis 2:17 het die dood as straf op die sonde gekom juis in die sin dat dit soos die sonde die mens uit God se gemeenskap sal vervreem. Die Ou Testament weet dus nie van ‘n biologies “on­skuldige” dood nie. Die dood is ‘n straf en ‘n bedreiging.

In hierdie lig is dit volkome duidelik waarom die evangelie in die Nuwe Testament as opstandingsevangelie begin. (*Opstan­ding) Die dissipels heg aanvanklik geen heilswaarde aan die *kruis nie. Dit is ‘n skanddaad, selfs ‘n moord. Hulle is getuies van Jesus se op­standing (Hand 3:15; 4:10; 5:30, 32). Selfs die ver­gifnis van sonde wat hulle verkondig, word aanvanklik nie aan sy kruis verbind nie (Hand 3:19; 5:31). Eers Paulus doen dit baie later, die eerste keer in Galasiërs 1:4. Die opstanding is die evangelie wat hulle aanvanklik verkondig omdat die dood die groot probleem in die Ou Testament was. En nou is die mag van die dood gebreek, al is die dood (as mag) nog nie vernietig nie. Paulus noem die dood “die laaste vyand wat vernietig word” by die wederkoms van Christus (1 Kor 15:26). Maar nou weet hulle dat hulle selfs deur die dood heen in gemeenskap met God sal bly.

Die derde en vierde betekenisse van dood is baie interessant. Ongelowiges én gelowiges is “dood”, ongelowiges vir God, en ge­lowiges vir die sonde.

Die derde betekenis: Ongelowiges is dood vir God (Ef 2:1 ev). Dit beteken dat hulle God nie kan dien nie. ‘n Mens kan die begrip *we­der­geboorte hiermee in verband bring: hulle moet van God nuwe lewe ontvang om in staat te wees om Hom te dien. ‘n Mens moet dit nie so verstaan dat ‘n mens jou nie kan bekeer voor jy weergebore is nie, en ook nie dat ‘n mens eers tot *bekering moet kom voor jy weergebore word nie. Beide is misverstande. (*Heilsweg)

Die vierde betekenis: Gelowiges is dood vir die sonde. Ons kry dit veral by Paulus. Ons is deur die *doop en die *geloof aan Christus verbind sodat ons deel in alles wat met Hom gebeur het: sy lyding, kruisiging, dood, opstanding. Omdat Hy vir die sonde gesterf het, deel ons in sy dood vir die sonde, net soos ons nou deel in sy lewe vir God omdat Hy van God ‘n nuwe lewe ontvang het (Rom 6:3-10). Paulus se uiteensetting eindig kort en saaklik: “Julle moet dus al­tyd onthou dat ook júlle (nie net Jesus nie) vir die sonde dood is, maar vir God lewe omdat julle een is met Christus Jesus” (Rom 6:11). Om só dood te wees vir die sonde beteken nie dat die gelowiges vanselfsprekend geen sonde kan doen nie. Maar dit beteken wel dat hulle weerstand teen die sonde kan bied en nie langer in diens aan die sonde hoef te leef nie (Rom 6:12 ev).

Die vyfde betekenis waarin dood gebruik word, is die verderf. Daar is die algemene waarheid dat die loon wat die sonde gee, die dood is (Rom 6:21-23), en dan die spesifieke verwysing na “die tweede dood” (Op 20:6) wat op die verderf slaan (Op 21:13). In hierdie geval sou die eerste dood dan óf die dood-in-sonde wees, óf die dood as die einde van die biologiese lewe.

Lewe na die dood

Omdat die dood in die Ou Testament die beëindiging was van die gemeenskap met God, kon daar nog nie sinvol oor lewe na die dood gepraat word nie. Gelowiges kon nie dink aan werklike lewe buite gemeenskap met God nie. Dit was juis die oorsaak vir hulle vrees vir die dood: hulle verloor hierdie gemeenskap. Al was daar dan ‘n soort skimbestaan na die dood was dit hoegenaamd nie die woord “lewe” werd nie. Hulle was onder die mag van die dood afgesny van God.

Baie mense meen dat hierdie probleem “oorwin” word deurdat daar ‘n *onsterflike siel is. By die dood is dit net die *liggaam wat doodgaan. Die *siel is onsterflik en gaan dadelik na God toe.

Daar is egter nie regtig so ‘n gedagte in die Nuwe Testament nie. Net God is onsterflik (1 Tim 6:16). Die gedagte dat ‘n mens ‘n on­sterflike siel het, kom van Plato af wat nie die skrikwekkende werklikheid van die dood wou aanvaar nie.

Die Bybel het ‘n ander antwoord. Ons het reeds gewys op die feit dat die evangelie aanvanklik die opstandingsevangelie was. Dít is die Christene se hoop en troos. Jesus het uit die dood op­gestaan en só die dood oorwin. Deur die *doop gee Hy ons deel aan sy opstandingslewe sodat ons nou reeds deel het aan ‘n lewe wat deur die dood heengegaan het en oorwinnend anderkant uitgekom het. Selfs as ons nou sterwe, het ons nog steeds deel aan hierdie lewe en bly ons in Jesus se gemeenskap.

“Die lewe na die dood” is ons aandeel aan Jesus se op­stan­dings­lewe, nie ons eie kwaliteit dat ons in onsself iets het wat sterker is as die dood en ongeskonde deur die dood heengaan nie. As dit waar was, het die gelowiges in die Ou Testament in ‘n waan verkeer en heeltemal onnodig die dood gevrees. Nie ons eie onsterflikheid nie, maar Jesus se oorwinning oor die dood is ons hoop en ons troos.

Woorde gemerk met ʼn * word elders bespreek

Outeur: Prof Adrio König

Het die mens lewe geskep? – Coen Slabber

Dr Craig Venter en sy medewerkers het aangekondig dat hulle die eerste sintetiese vorm van lewe geskep het. Dit was ʼn bakterium met DNA waarvan die volgorde deur ʼn rekenaar bepaal is. [Dit behoort eintlik DNS in Afrikaans te wees, maar DNA word so algemeen gebruik dat ek dit behou het. DNS = desoksiribonukleïnesuur. Dit is ʼn suur in chromosome wat die spesifieke struktuur en funksie van elke sel bepaal (HAT).]

Hierdie bevinding is in Science gepubliseer. Daarin word die stapsgewyse skepping van die bakteriële chromosoom en die suksesvolle oorplasing daarvan in die bakterium beskryf. In die sel het hierdie sintetiese DNA die natuurlike DNA verplaas. Hierdie sel het begin verdeel en ʼn nuwe stel proteïene gemaak. Venter en sy medewerkers werk al jare lank aan ʼn projek met die spesifieke doel om sintetiese lewe te skep.

The Economist (Londen) se opskrif by sy artikel oor hierdie deurbraak was: And Man Made Life: The First Artificial Organism and its Consequences.” Wat presies het Venter hulle gedoen? Hulle het die grootste stuk DNA ooit gesintetiseer. Hulle het nie ʼn organisme van niks af geskep nie, maar het die sel van ʼn ander bakterium gebruik. Die sintetiese DNA het die sel oorgeneem en homself vermeerder/voortgeplant. Dit is tegnologies ʼn merkwaardige prestasie, maar dit is nie die skepping van ʼn heel nuwe sintetiese organisme nie.

Venter, nou nie juis bekend vir sy nederigheid nie, se kommentaar was dat hierdie veranderde sel “the first self-replicating species we’ve had on the planet whose parent is a computer” is. Die reaksie van die koerante was interessant:

• Ateïste sal na hierdie  aankondiging verwys as bewys dat daar geen nodigheid vir God as Skepper is nie (Andrew Brown in The Guardian).
• Venter het nie lewe geskep nie – hy het dit net nageboots (David Baltimore, ʼn invloedryke wetenskaplike, in die New York Times).
• Wat Venter bereik het, beteken dat die lewe ʼn spesiale krag of mag nodig het om te bestaan, nie meer geldig is nie.

Ons moet perspektief kry op hierdie ontwikkeling. Hierdie was nie die skepping van lewe ex nihilo (uit niks uit) nie. Die navorsers het ʼn bestaande sel gebruik. Hierdie is nie die skepping van ʼn nuwe lewe uit nie-organiese materiaal nie. Die brein van organiese mensewesens was immer nodig om dit te doen. Dit is iets totaal anders as die skeppingsmoment.

Hierdie ontdekking kan natuurlik ernstige nadelige gevolge vir die mensdom inhou. Terroriste kan ʼn sintetiese bakterie ontwikkel en gebruik as ʼn wapen van massa vernietiging. Geen wonder dat Pres. Obama, nadat hy die nuus gehoor het, ʼn taakspan op die been gebring het om binne ses maande aan hom terug te rapporteer oor die moontlike risiko’s.

Navorsers soek reeds lank na maniere om lewe te manipuleer en te sintetiseer. In sy outobiografie, A Life Decoded: My Genome, My Life, beskryf Venter sy ambisie: to take us far from shore into unknown waters, to a new phase of evolution, to the day when one DNA-based species can sit down at a computer to design another. I plan to show that we understand the software of life by creating true artificial life.” Hierdie is voorwaar “onbekende waters.” David King van die Human Genetics Alert se kommentaar moet ons laat stil staan en diep nadink: “What is really dangerous is these scientists’ ambitions for total and unrestrained control over nature, which many people describe as ‘playing God.” Ons moet besluit of hierdie ʼn reis is wat ons net aan wetenskaplikes kan oorlaat. Die dringendste vraag wat volg op hierdie aankondiging is nie so seer wat die beteken nie, maar waarheen dit die mensdom lei.

Verwysings:

Die blog van Albert Mohler

“And Man Made Life: Artificial Life, the Stuff of Dreams and Nightmares, Has Arrived,” The Economist, 22 Mei 2010.

“Genesis Redux,” The Economist, 22 Mei, 2010.

Andrew Brown, “Has Craig Venter Made Us Gods?,” The Guardian [Londen], 20 Mei 2010.

Nicholas Wade, “Synthetic Bacterial Genome Takes Over a Cell, Researchers Report,” The New York Times, 21 Mei 2010.

Clive Cookson, “Let There Be Life,” The Financial Times, 22/23 Mei 22/23, 2010

Outeur: Dr. Coen Slabber

Aborsie: Die siening van sommige godsdienste – Coen Slabber

Sekere godsdienste het duidelike standpunte oor aborsie, terwyl ander die besluit tot ʼn groot mate aan lidmate oorlaat.

Islam

Oor die algemeen glo Moslems dat aborsie verkeerd en haram (ontoelaatbaar) is. Baie Moslems aanvaar egter dat dit wel onder sekere omstandighede toelaatbaar is. Die Koran verwys nie spesifiek na aborsie nie, maar gee wel leiding in verwante sake wat dan op aborsie toegepas word.

• Die heiligheid van lewe. Die Koran gee ʼn baie hoë prioriteit aan die heiligheid van die lewe. So lees ons: Wie ook al die lewe van ʼn siel spaar, dit is asof hy die lewe van alle mense gespaar het. Wie ook al ʼn siel doodgemaak het, dit is asof hy die hele mensdom vermoor het. Die fetus is ʼn menslike lewe en word deur Islam as sulks beskerm
• Beskerming van die moeder se lewe. Islam laat aborsie toe as dit gedoen word om die moeder se lewe te red. Dit is die mindere van twee euwels. Aborsie is die mindere euwel, want die moeder se lewe is gevestig, sy het pligte en verantwoordelikhede, sy is deel van ʼn gesin, sy gee “oorsprong” aan die kind en gewoonlik sterf die baba ook as die moeder sou sterf.
• Voorsiening vir die kind. Die Koran verbied aborsie in gevalle waar die familie vrees dat hulle nie vir die kind sal kan voorsien nie. Hulle moet in sulke gevalle op Allah vertrou: Moenie jou nageslag doodmaak as gevolg van jou vrees vir armoede nie; dit is Ons wat vir hulle en vir jou voorsien. Om hulle dood te maak, is ʼn groot sonde.
• Fetale afwykings. In gevalle waar die fetus ʼn afwyking het wat nie behandel kan word nie, is ʼn aborsie voor 120 dae aangewese. Na 120 dae is aborsie slegs aangewese as die afwyking van die fetus die moeder se lewe in gevaar stel.
• Sommige sê dat aborsie in gevalle van verkragting, bloedskande en owerspel geregverdig is. Daar is egter verskillende sienings hieroor.
• Aborsie word verbied as die fetus reeds ʼn siel (ruh) het. Daar is egter nie eenstemmigheid oor wanneer dit gebeur nie – 40 dae of 120 dae na bevrugting of wanneer die fetus beweeg.

Judaïsme

Judaïsme verbied nie aborsie nie, maar verwerp aborsie op versoek. Elke saak moet op sy eie meriete beoordeel word. Die besluit mag eers geneem word na konsultasie met ʼn rabbi bevoeg om raad te gee in hierdie sake. Ortodokse Judaïsme laat aborsie net toe as die voortgesette swangerskap die moeder se lewe bedreig.

Daar is egter ʼn verskeidenheid van sienings – sommige meer liberaal as ander. Die Joodse wet is meer toegeeflik tydens die eerste 40 dae van die swangerskap, want die wet beskou die fetus as van minder waarde so vroeg in swangerskap.

Die heiligheid van lewe is vir die Jode baie belangrik. Volgens die Misnah (= die mondelinge tradisie van die Joodse wet wat deel van die Talmoed vorm) mag lewe nie vernietig word nie. Ander redes waarom Judaïsme aborsie verbied, is:

• Dit verbreek God se opdrag om die wêreld te bevolk.
• As ek ʼn fetus doodmaak, maak ek iets geskep na die beeld van God dood.
• Dit is die vernietiging van ʼn deel van God se skepping.
• Dit vernietig iets wat ʼn mens kon geword het.

Die Rooms-Katolieke Kerk

Die Katolieke Kerk sê dat ʼn aborsie onder alle omstandighede verkeerd is. Die rede is dat hulle glo dat lewe by bevrugting begin. Hier begin ʼn unieke lewe. Hulle sien dit nie as ʼn potensiële lewende wese nie, maar as ʼn lewende wese met potensiaal. In 1995 skryf Pous Johannes Paulus II ʼn pouslike sendbrief – Evangelium Vitae (Die Evangelie van Lewe). Ten opsigte van aborsie sê hy: I declare that direct abortion, that is, abortion willed as an end or as a means, always constitutes a grave moral disorder, since it is the deliberate killing of an innocent human being.

Die probleem is dat baie lidmate in die kerk net eenvoudig hierdie siening verontagsaam. Studies in die VSA toon dat Katolieke vroue persentasiegewys net soveel aborsies ondergaan as die res van die bevolking.

Die Protestantse Kerk

Dit is onmoontlik om ʼn siening wat alle Protestante verteenwoordig daar te stel. Almal sê dat lidmate aborsie versigtig moet benader en goed nadink voor ʼn finale besluit geneem word. Meeste Protestantse Kerke aanvaar dat aborsie verkeerd is, maar dat daar wel omstandighede is waarin ʼn aborsie toelaatbaar is.

My siening as gelowige geneesheer.

Ek glo:

(a)    Dat lewe by bevrugting begin.

(b)   Dat aborsie, slegs omdat die moeder dit versoek, nie toelaatbaar is nie

(c)    Dat aborsie in sekere gevalle wel toelaatbaar is, maar dan onder streng voorwaardes:

• As die moeder se lewe bedreig word.
• As die fetus ʼn ernstige abnormaliteit het.
• As die swangerskap die gevolg van verkragting of bloedskande was.
• As die vrou nie in staat was om toestemming vir geslagsgemeenskap te gee nie (ernstige verstandelike vertraging).

Ons is nou klaar met ons eerste bio-etiese dilemma: aborsie. Die volgende dilemma wat ons gaan hanteer is genadedood.

Outeur: Dr Coen Slabber

Die kernverskil tussen die twee groepe is:

(a)    Die status van die fetus. Is die fetus ʼn volwaardige persoon met sekere regte of is die fetus slegs ʼn potensiële persoon sonder enige regte?

(b)   Die regte van die vrou teenoor die regte van die fetus. Weeg die regte van die vrou swaarder as die regte van die fetus? Kanselleer haar regte enige moontlike regte wat die fetus mag hê, uit?

;Die probleem is dat hierdie ʼn emosionele debat is en dat die twee kante nie na mekaar luister nie. Daarom is dit belangrik om te hoor wat die verskillende godsdienste oor aborsie te sê het. Dit gaan ons in die volgende artikel bespreek.

Outeur: Dr Coen Slabber