Gebruike en Gewoontes in die Bybel: Die Oppas van Skape en Bokke(5) – Hennie Stander
Bokke
Bokke was baie belangrik vir die mense van die antieke tye, soos dit blyk uit die talle verwysings in die Bybel daarna, alhoewel daar minder oor bokke as oor skape gepraat word. Die bokke en die skape het apart gewei maar nie te ver van mekaar nie aangesien hulle in elk geval min of meer dieselfde ‘snort weiding nodig gehad het. Soms het die bokke egter met die skape gemeng. Die skeiding van die diere in skape en bokke was altyd die taak van die herder. In Matteus 25:32 het Jesus hierdie beeld in gedagte gehad toe Hy gesê het dat wanneer al die volkere voor Horn gebring word, by die mense vanmekaar sal skei soos ‘n wagter die skape van die bokke skei. Wanneer die bokke by die skape is, is die bokke geneig om die dominante groep te wees. Dit het Jesaja daartoe aangespoor om na die “leiers van die aarde“ te verwys as die “bokke van die aarde“ (Jesaja 14:9; sien ook Daniel 8:5).
Tog is daar ook verskille tussen die bokke en die skape. Bokke is baie vas op hulle voete en kom baie maklik oor die weg in bergagtige en rotsagtige plekke, terwyl skape gebiede verkies wat meer gelyk is. Skape verkies om gras te vreet terwyl bokke weer die blare van bome en bosse verkies het. Teen die middag het die kleinvee egter nie verder gewei nie, want dan het hulle gele en slaap (Hooglied 1:7).
Bokke is egter nooit as net so waardevol as skape beskou nie. Ook het die vleis van ‘n bokkie nie baie gunstig vergelyk met die vleis van ‘n kalf nie (Lukas 15:29 ev). Verder was dit op ‘n bok wat al die sondes van Israel oorgedra is. Die bok is daarna die woestyn ingejaag en moes daar agtergelaat word (Levitikus 16:20-22). Dit is ook die “bokke” wat bestem is vir vernietiging wanneer Christus weer kom (Matteus 25:33, 41). Die onpopulariteit van die bok kan moontlik toegeskryf word aan die feit dat die bok inderdaad ‘n baie destruktiewe geaardheid het. Hulle klim in die borne en vernietig dit deurdat hulle al die blare en takkies afvreet. Sodoende rig hulle aan ‘n land se plantegroei geweldig baie skade aan.
Tog lees ons in die Bybel dat verskeie persone redelike groot bokkuddes gehad het. Jakob het onder andere tweehonderd bokooie en twintig bokramme vir Esau as ‘n geskenk gestuur (Genesis 32:14) terwyl Nabal ‘n duisend bokke gehad het (1 Samuel 25:2). Die Arabiere, weer, het seweduisend sewehonderd bokramme vir Koning Josafat as geskenk gegee (2 Kronieke 17:11). Die bokke is vir hul melk aangehou en ook is hul vleis geëet (Rigters 6:19). Verder is bokhaar gebruik vir die weef van materiaal.
Skaapskeerdery
Daar was twee baie belangrike tye vir die skaapherder, lammertyd en skeertyd. Lammertyd was in Januarie/Februarie. Skeertyd het na die somerweiding gevolg en dit het gewoonlik met groot feesvierings gepaard gegaan. Die verhaal in 1 Samuel 25 speel juis af teen die agtergrond van skeertyd. Die groot maaltyd wat Nabal en sy gaste geniet het, was waarskynlik die feesmaal wat gewoonlik aan die einde van die skeerseisoen gehou is. Nabal was ‘n baie ryk man en ons sien dat by ‘n “feesmaal gehad het soos ‘n koning” (1 Samuel 25:36-38). Maar ons lees ook in 2 Samuel 13:23-28 van ‘n groot maaltyd wat saam met die skeerders gehou is. Net soos in die geval van Nabal hierbo, het hierdie feesvieringe weer eens met oormatige drankmisbruik gepaard gegaan-soveel so dat dit selfs ‘n gulde geleentheid geskep het .vir die beplanning van ‘n moord.
Ons moet egter nie dink dat al die kuddes in die Bybelse tyd baie klein was nie. Groot skaapboere moes etlike herders huur om hul skape op te pas. Koning Mesa van Moab moes honderdduisend lammers en die wol van honderdduisend-ramme aan die Koning van Israel lewer (2 Konings 3:4). Job het veertienduisend stuks kleinvee gehad na sy ontberinge (Job 42:12). Koning Salomo het met die inwyding van die tempel honderd-en-twintigduisend stuks kleinvee as maaltydoffer geoffer (1 Konings 8:63).
Die hoëpriester Eljasib het aan die mees oostelike kant van die noordelike muur van die ou stad Jerusalem ‘n ingang gemaak waardeur die skape kon ingaan om geoffer to word in die tempelarea. Dit is die Skaappoort genoem (Nehemia3.1; 12:39). Hier is skape verkoop om geoffer te word. Die hekke en poorte is dikwels gebruik vir allerhande gesprekke en ook om handel te dryf. Die poort het dan die naam gekry van die soort item waarmee daar handel gedryf is-vandaar Skaappoort. (Die frase “om in die poort te sit” het later die betekenis gehad van “om ‘n sekere sosiale status te geniet”-sien bv. Ester 5:13). Nie ver van die Skaappoort nie, is daar in 1888 tydens opgrawings op twee baddens afgekom. Een van hulle het vyf pilaargange gehad en dit is waarskynlik die Bad van Betesda waar Jesus die man gesond gemaak het wat al agt-en-dertig jaar lank siek was (lees Johannes 5:2). Volgens oorlewering is hierdie baddens gebruik vir die was van skape.
Skrywer: Prof Hennie Stander